SUNDA = éndah, agung, cahaya, bodas.
Bisa Sunda mibanda harti éndah jeung agung, kudu ditunjang ku:
SADU=
Wijaksana. Eusina: Titih-rintih, surti-taliti ati-ati. Titih-rintih:
Waspada, teu gurunggusuh, apik, tenang, sagala dipikir heula, tara
ngomong méméh leumpang (bohong).
Luhung élmu, limpas pangabisa, punjul lingga papak, nyaimbangkeun guna
(mangpaat), jeung tambuh (madarat). Surti-taliti: ngarti kana kahayang,
kasusah, maksud batur. Nyekel étika gaul, embung nyigeung rasa batur;
bijil rasa hormat ka saluhureun (umur, pangkat, harta, wibawa), ngajénan ka sasama lebah béda pamadegan, nyaah ka
sahandapeun (umur,pangkat,harta). Tara kokolot begog, tara mawa karep
sorangan, sagala hal nu ngait kapentingan umum / balaréa osok sawala heula.
Henteu leutik cahak batan kohok (saimbang antara kamampuh jeung
pangabutuh).
SANTA BUDI, SANTA= suci, BUDI = niat tina haté jeung pikiran, nu ngajanggélék jadi laku-lampah.
Santa:
tara boga niat goréng, salawasna hayang babarengan dina senang atawa
susah, silih tulungan, silih titipkeun diri, tara sirik-pidik
jail-kaniaya, tara belik siksik-melik, tara ambek lain tempat / waktu. Boga rasa miduli ka nu
cilaka, ka nu sangsara, ka nu bodo. Nganteur ka nu keueung, nyaah ka nu
susah, méré ka nu butuh, nyaangan ka nu poékkeun. Tara irén-panastrén,
Boga rasa kapanasan tapi ngan ukur keur ngahualkeun karep ngarah kawas
batur, utamana dina nyuprih élmu. Tapi tara panasbaran, teu kabita ku
milik batur.
Budi;
Bijil daréhdéh soméah hadé ka sémah, pangpangna ku parangi. Teu ngarasa
unggul sorangan, teu ngarasa bener sorangan, nyekel ajeg parageuing: daék
ngageuing, ngabéjaan / mapatahan, daék digeuing / dibéjaan / dipapatahan.
Yakin kana titis-tulis ti ajali, kulak canggeum bagja awak, sanggeus
usaha. Yakin sagala aya nu ngatur, aya waktuna. Apal kana swakarma yén
ratu tara ngahukum, pamaréntah tara nyiksa, iwal buah lampah sorangan:
Bijil sikep ngasuh ratu ngajayak ménak, tara ngabaruntak ngarebut
kakawasaan, kalungguhan.
Ngarti kana tanggungjawab pancén diri jeung tanggungjawab nu dipancénkeun (tara hianat). Kudu adil (neundeun perkara dina tempatna) ulah cueut ka nu hideung ulah ponténg ka nu konéng, kudu ngariksa nu leutik.
Mun
teu kitu pasti tumpur ludes. Seuri narima paméda (kritik), da wawuh
kana semu, yén éta téh jadi ubar keur ngoméan diri malar leuwih maju.
Ngadék sacekna nilas saplasna (tara jalir cidra subaya).
Laku matuh handap asor, tara kumalungkung kumagungan, tara hayang
kapuji, tara hayang dipuji. Paheuyeuk-heuyeuk leungeun paantay-antay
tangan. Samiuk sabilulungan. Apal kana lilinggeran.
Tah éta téh sabagian tina laku-lampah sapopoé: Rahyang Darmasiksa, Rahyang
Bunisora, Rahyang Wastukancana, jeung Sri Baduga Maharaja Déwatasrana (Prabu Siliwangi).
Lamun waé manusa Sunda, sanggup mibanda tur
milampah SADU SANTABUDI, mangka gemah-ripah loh jinawi kerta raharja,
répéh rapih moal ripuh, tiis ceuli hérang mata, adem ayem tengtrem lalugina,
sepi paling towong rampog, bakal kaalaman...
No comments:
Post a Comment